“وسواس فکری”

“سید محسن عبداله پور مشاور خانواده و درمانگر اختلالات روانی”/”صبح خرد”؛ وسواس یکی از اختلال روانی پیچیده ،بغرنج و نفس گیر و مزاحم است که اگر به زودی درمان نشود زندگی را فلج و فرد را گوشه گیر ، منزوی و تنها می کند.

وسواس یک ایده ،فکر،تصور و یا یک احساس مکرر و مصر (پافشاری ) می باشد که در فرد اضطراب ،ناراحتی و رنج ایجاد می‌کند ،فرد هم برای کاهش اضطراب و رهایی از رنج و ناراحتی دست به اجبار ،اقدامات و تشریفاتی می زند . یعنی وسواس فکری قبل از وسواس عملی اتفاق می افتد.
عوامل ژنتیکی ، تجربیات زندگی (عوامل اجتماعی مثل مذهب ،فرهنگ و… ) و عوامل روانی در وسواس موثرند.
معمولا افراد هنگامی برای درمان به روانپزشک ، مشاور و درمانگر مراجعه می کنند که هم اطرافیان و هم خود او از این اختلال کلافه ،گیج و سردرگم شده‌اند . از زمان شروع تا مراجعه به درمانگر حدود (۷ سال )هفت سال وسواس را تجربه کردند اکنون به علت اختلال در روند زندگی روزمره و افزایش اضطراب فریاد کمک خواهی از درمانگر را سر می دهند.

افراد وسواسی دنیای ذهنی و مجازی ترسناکی دارند یعنی برداشت ،ادراک و تصوری که از این دنیا دارند همراه ترس است .مثلاً فردی که به وسواس افکار توهین به مقدسات (خدا،پیغمبر و نمادهای مذهبی و دینی) گرفتار است ترس از این دارد که چون علیه و ضد خداست به همین خاطر تنبیه ،جریمه و مواخذه از طرف خدا ،کائینات ، مردم دنیا ،زمین و زمان می شود، لذا دنیا را سخت ،تنگ ،خفه ،خشن و ترسناک تصور می کند . یا مثلاً فردی که افکار وسواس جنسی دارد ترس از این دارد که اگر افکار جنسی اش آشکار شود او را به عنوان یک فرد پست ، رذل و شهوتران در نظر بگیرند که کسی دوست ندارد با آن ارتباط داشته باشند .لذا خود را عجیب و غریب و تنها می بیند و از تنهایی و مطرود بودن می ترسد.

انواع وسواس های رایج و شایع:

۱- شک و تردید در مورد رویدادهای خطرناک مثل باز بودن قفل حیاط خانه ،باز بودن شیر گاز ،تصادف کردن وله شدن فرزندش در کوچه هنگام بازی و….
۲-نگرانی افراطی در نظم ،آراستگی و قرینه بودن
۳-داشتن وسواس نسبت به بدن ،ظاهر خود و نشانه های جسمانی بیمارگونه
۴-داشتن تصورات و افکار جنسی (مثل همجنس باز بودن ،بچه باز بودن ،نظر جنسی به محارم و دیگران داشتن و…)
۵- داشتن افکار احتکاری (مثل جمع کردن اشیا و ابزار بی ارزش و بی مصرف البته یادآوری می شود که با جمع آوری کلکسیون مثل تمبر ،پروانه و… اشتباه نشود ).
۶- داشتن افکار توهین آمیز به مقدسات ( خدا ، پیغمبران ،بزرگان و نمادهای دین )
۷- داشتن افکار و تصورات خشونت آمیز (مثل با چاقو حمله کردن به خود ،یا خفه کردن همسر و فرزند یا کشتن دیگری یا برعکس )
در نوجوانان و جوانان دو نوع افکار وسواسی : الف) داشتن افکار توهین آمیز به مقدسات ب) داشتن افکار و تصورات جنسی رو به گسترش است که هرچه زودتر تشخیص و درمان شوند زندگی بهتر و با کیفیت تری را تجربه می کنند.

افرادی که این نوع تفکرات و تصورات وسواسی را دارند ، می ترسند در این زمینه با دیگران صحبت کنند . این افراد خودشان را پلید ،کثیف و تبهکار می دانند .خود را شیطان و رانده شده می دانند .خود را شرمسار می بینند .افراد دارای افکار وسواس جنسی احساس می کنند افکار آنها باعث می شود که اقدام به عمل کنند یا در جمع عمومی کلمات جنسی و رکیک و شهوانی بزنند و به آمیختگی فکر و عمل باور دارند یعنی تصورات جنسی خود را با اقدام جنسی یکی می دانند در صورتی که این افراد به علت اخلاقی بودن بیش از اندازه از حضور این نوع افکار در عذابند و به همین خاطر سعی در اجتناب دارند و دائم به فکر مقابله و درگیری با این افکار هستند و همین مقابله و مصر و چسب بودن به این افکار باعث وسواس آنها شده است.

این افراد احساس می کنند اگر جایی از بدن (غیر از صورت و دست ها) دیگران یا جنس مخالف را ناخواسته ،غیر ارادی هم ببینند خود را مقصر و گنهکار می دانند و به خود سرزنشی ، ناپاک بودن ،بد و پلید بودن خود روی می آورند و این افکار را مدام نشخوار می کنند که من بد هستم ، من بی ادب وبی ملاحظه هستم ،من هوس باز هستم و …

درمان وسواس با توجه به تاریخچه ، علت و شرایط هر فردی متفاوت است اما مهمترین روش های درمان:

۱- دارو درمانی توسط روانپزشک ۲- درمان رفتاری شناختی (مثل : روش توقف فکر ، روش مواجهه و خودداری از پاسخ ، روش قصد متضاد ،روش سیر (اشباع )سازی و… ) توسط مشاور و درمانگر ۳- انجام فعالیت های مثل ورزش ، پرورش گل و باغبانی در منزل ،گوش دادن به موسیقی فاخر و مورد علاقه و… در هنگام اوقات فراغت….