تحلیلی بر پدیده خودکشی نوجوانان و جوانان در شهرستان کهگیلویه

“صبح خرد” /”امید آرین مهر”؛  خودکشی در اشکال مختلف ریشه در شرایط خاص حاکم بر هر جامعه دارد. در شهرستان کهگیلویه نیز عوامل مختلف روانشناختی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در وقوع این پدیده نقش دارند. عده ای معتقدند مدارس می توانند نقش قابل توجهی در جامعه پذیری دانش آموزان از بعد آموزشی و پرورشی داشته باشند تا سطح احساسات و هیجانات آنها را کنترل نمایند. ولی شواهد حاکی از این است که عوامل دیگری از جمله رسانه ها( مخصوصاً فضای مجازی ) عوامل اقتصادی ، فرهنگی، سیاسی و…… نیز در وقوع پدیده خودکشی قابل توجه می باشند.

البته اگر چه برخی مدارس به جای تأکید بر هر دو بعد «آموزش» و «پرورش» دانش آموزان، بیشتر بر بعد آموزشی تمرکز دارند مخصوصاً در (دوره متوسطه دوم)، اما باید اذعان داشت این نوع نگرش تحت تأثیر نگرش خانواده ها و اولیاء دانش آموزان است چرا که به طور مثال اولیاء از درخشش و موفقیت فرزندان در رویدادهای فرهنگی- هنری به نسبت موفقیت های آموزشی و کنکوری ،کمتر خوشحال می شوند و این در حالی است که مقوله آموزش بدون مولفه پرورش، منجر به جامعه پذیری دانش آموزان نمی گردد بلکه گاه یکی از پیامدهای آن، تمایل به خودکشی و یا سرریز خشونت و هیجانات به محیط های خارج از محیط مدارس می باشد.

اما به اجمال اگر بخواهیم به مجموعه ای از عوامل موثر در وقوع خودکشی ها در کهگیلویه بپردازیم باید به عوامل ذیل اشاره کنیم؛

الف) عوامل روانشناختی(فردی): با توجه به اینکه افراد پس از ورود به سن نوجوانی به تدریج فیزیک بدنی مناسبی پیدا می کنند، این احساس در آنان شکل می گیرد که به واسطه قوای جسمانی خود قادر به سیطره بر هم نوعان هستند. بر این اساس، افزایش سطح هیجان، احساسات و غرور در سن نوجوانی در اوج خود قرار دارد و کوچک ترین مناقشه لفظی به خشونت فیزیکی با یکدیگر تبدیل می شود. بنابراین آزار دیدن از طرف همسالان یکی از مهمترین عوامل فردی خودکشی است. شناخت از همسالان فوت شده بر اثر خودکشی، تجاوز جنسی، بدسرپرستی، نقص عضو، ناکامی در رسیدن به اهداف، دسترسی راحت به سلاح، قرص و سایر ابزارهای خودکشی از دیگر علل فردی خودکشی می باشند.

ب) عوامل فرهنگی/ اجتماعی: شرایط فرهنگی و اجتماعی در هر جامعه ای نقش بسزایی در جامعه پذیری افراد دارد. دانش آموزان نسل جدید که تحت عنوان نسل Z شناخته می شوند، فرمانبرداری چندانی از خانواده ندارد. از سوی دیگر، فرهنگ ایلیاتی/عشیره ای بسترساز باز تولید برخی ضد ارزش ها و ناهنجاری‌های است. جایی که مدارا، تاب آوری و گفت و گو کم نگ می شود. این مسأله در میان نوجوانان هیجانی، پر رنگ تر است. بنابراین، ضعف توجه خانواده ها و مدارس به امر پرورش، نقش بسزایی در جامعه پذیری ناقص دانش آموزان ایفا کرده است که نیازمند بازنگری عمیق می باشد.

پ) عوامل اقتصادی: تنگنای مالی برخی خانوارها مانع از رفع نیازهای دلخواه فرزندان شان می گردد. چنین سرخوردگی اقتصادی از سوی قشر نوجوان، آنها را مستعد تخلیه فشار روانی می سازد که گاه به صورت خودکشی خود را نشان می دهد. بارها شنیده شد نوجوانانی که از خانواده های کم درآمد و متوسط جامعه هستند برای مواردی نظیر خرید؛ لپ تاپ، موتور سیکلت ، دوچرخه، و…….مقاومت و تاب آوری لازم را ندارند و دست به انتحار و خودکشی زده اند.

ت) عوامل سیاسی: هر چند پدیده خودکشی نوجوانان عمدتا غیرسیاسی و معطوف به انگیزه های شخصی و مبتنی بر هیجانات فردی است، ولی عدم مدیریت و کنترل چنین هیجاناتی می تواند منجر به سرریز منازعات از حوزه فردی به حوزه اجتماعی و متعاقبا سپهر سیاست گردد. در مجالس و نشست های مربوط به خودکشی و آسیب های اجتماعی ، همواره نوک پیکان انتقادات متوجه سیاسون، نمایندگان مجلس و مقامات کشوری است. به باور بسیاری از شهروندان، معوقات توسعه در کهگیلویه خیلی زیاد هست جایی که طی سالها و دهه های گذشته نتوانستیم زیر ساخت ورزشی، فرهنگی، تفریحی مناسب برای شهرستان ایجاد کنیم . اگر چه در سالهای گذشته در حوزه فضاهای ورزشی وضعیت کمی بهتر شد اما در شهر دهدشت تقریباً پارک و تفرجگاه مناسبی برای نوجوانان موجود نیست.

در مجموع، مدیریت و جلوگیری از خودکشی نوجوانان نیازمند توجه خانواده ها، مدیران و مسئولان استانی و شهرستانی، مدیران مدارس و مشاوران و سایر نهادهای فرهنگی، اجتماعی شهرستان به مقوله تربیت همه جانبه و چند ساحتی در راستای جامعه پذیری مناسب نوجوانان و دانش آموزان است.