«شو چله» کهگیلویه وبویراحمدی ها با طعم گندم برشته

“صبح خرد” به نقل از ایرنا؛ گندم برشته،آجیل متفاوت کهگیلویه و بویراحمدی ها در شب یلداست که سفره طولانی ترین شب سال در این استان را متمایز از سایر نقاط کشورمان کرده است.

اگرچه آجیل پای ثابت همه سفره های یلدایی در تمام نقاط ایران است اما گندم برشته به علت ارگانیک بودن می تواند جایگزینی ارزان و سالم برای سفره شب یلدای همه ایرانیان باشد.این آجیل محلی که مخلوطی از گندم،پسته کوهی،مویز،بادام کوهی است یکی از خوراکی های خوشمزه و محبوب شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود.

برای درست کردن آجیل محلی گندم برشته ابتدا گندم‌ها را شسته و داخل یک ظرف مناسب ریخته پس از آن موادی مانند آب پنیر، شیر، زردچوبه و نمک را به گندم اضافه و مخلوط کرده و تا سه روز در این مواد خوابانده می شود و داخل یک آبکش بزرگ ریخته و جلوی آفتاب گذاشته تا خشک می شود.

پس از خشک شدن گندم را بو می داده و با مواد دیگر مانند مغز بادام شیرین شده بو داده، پسته وحشی و مویزی مخلوط می کنند و آجیل آماده مصرف می شود.

آجیل محلی گندم برشته

یک کارشناس که برای ثبت ملی این آجیل محلی تلاش کرده می گوید که گندم برشته به دلیل استفاده از مواد طبیعی مانند پسته وحشی و بادام کوهی یک خوراکی سالم و ارگانیک است.

عشرت عکسری تاکید می کند که کلخنگ درختی از خانواده بلوط است که میوه آن به پسته کوهی معروف است از مواد تشکیل دهنده آجیل محلی در کهگیلویه و بویراحمد است.

وی عنوان کرد:مغز بادام کوهی که در انتهای مرحله خشک شدن میوه درخت بادام کوهی به دست می آید از دیگر مواد تشکیل دهنده این آجیل خوشمزه است.

عسکری تصریح کرد:مغز دانه بادام کوهی که به طور طبیعی تلخ است با روش های محلی و سنتی پس از چندین مرحله پختن در آب جوش و نمک به اصطلاح شیرین می شود.

وی تاکید کرد: به دلیل اینکه میزان گندم این آجیل بیشتر از سایر اقلام است این نامگذاری صورت گرفته است.

عسکری کم بودن میزان نمک موجود در این آجیل و ارزان قیمت بودن را از مزایای آجیل محلی مردم کهگیلویه بویراحمد ذکر کرد.

کدام یک از آیین ها بلدایی مردم کهگیلویه و بویراحمد در فهرست آثار ملی ثبت شده؟

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:مردم این استان در طولانی ترین شب سال با وجود غذاها و خوراکی های محلی سفره یلدایی متفاوتی پهن می کنند که البته با چاشنی همدلی جذاب تر شده است.

اصغر آتشفراز افزود:اگرچه انار،هندوانه،آجیل پای ثابت سفره های شب یلدا در همه نقاط کشور است اما آجیل محلی، غذاهای سنتی مانند شله ماشکی، نام محلی مانند برکو زینت بخش سفره های یلدایی مردم کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود که برای ماندگاری در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

وی تاکید کرد:جشنواره انار که معمولا آخرین روز پاییز در روستای مارین از توابع شهرستان گچساران برپا می شود یکی دیگر از آیین های یلدایی مردم استان کهگیلویه و بویراحمد است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

شله ماشکی (ماش) این غذا از برنج ،ماش و پودر انار خشک شده درست می شود و با پیازداغ تزئین می شود.

نان برکو ترکیبی از آرد و بلغور است برای درست کردن این نان خمیر شُل را روی ساجِ داغ شده ریخته و با دست سریع پهن می کنند به اندازه ای که یک سینی گرد بتوان روی آن گذاشت تا یک طرفش پخته شود

وقتی یک طرف نان کاملا پخته شد سینی را از روی آن برداشته و ساج را برگردانده و با نان که به آن چسبیده روی حرارت ناشی از ذغالِ داخل ظرف گرد مانند دیگر قرار می دهند تا طرف دیگر آن نیز پخته شود.

این نان که ضخامت زیادی ندارد و حالت نیمه نرم دارد در حالی که داغ است با کره یا روغن و شیره یا شکر میل شود.

یلدا در کهگیلویه و بویراحمد

آیین هشت هزار ساله یلدای ایرانی که آذر ماه پارسال در نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده در مناطق مختلف کشورمان با رسوم رسمی و محلی برگزار می شود و مردم استان کهگیلویه و بویراحمد هم سنت های زیبایی در این شب دارند.

طولانی ترین شب سال در این نقطه از کشورمان افزون بر آیین های مرسوم مانند دور هم نشینی و فال با اشعار حافظ با شاهنامه خوانی و متیل گویی(قصه خوانی )، فال گرفتن با شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن،آتش روشن کردن و چاله گرم‌کنون پاس داشته می شود.

متیل گویی

یکی از زییایی‌های متفاوت شب چله در این خطه متیل گویی یا قصه گویی مادر بزرگ‌ها برای نوه‌ها است، در این آیین مادربزرگ برای نوه‌ها از متیل‌ها و داستان‌های باستانی سخن به میان می‌آورند و آنان را مجذوب این داستان های افسانه می کنند.

داستان یا به اصطلاح برادرانی به نام های احمعیل و محمعیل مشهورترین داستان قدیمی این دیار است که بزرگترهای خانواده در شب چله با شور و حالی وصف ناشدنی بازگو می کنند.

در این داستان احمعیل و محمعیل مادر پیری دارند و در سرمای سرد زمستان در یک غار دچار یخ زدگی می شوند این داستان از آنجا جذاب تر می شود که مادر این جوانان در جستجوی آنان با یک هیزم آتشین به کوه می رود و هیزم آتشین خود را برای نجات فرزندان به دهانه کوه پرتاب می کند.

پس از اصابت این هیزم آتشین به دهانه کوه، یخ ها و برفهای کوه ذوب شده و فرزندان این پیرزن که در سرما گیر افتاده بودند رهایی می یابند، که این داستان نشانگر برف و باران و روز افزونی در پایان زمستان است.

آیین وجاق (آتش روشن کردن)

اجاق یا به گویش محلی وجاق در فرهنگ مردم کهگیلویه و بویراحمد جایگاه ارزشمندی دارد به طوری که گذشته های نه چندان دور شهروندان در گفت و گوهای خود به آن قسم می خوردند.

آنان آتش روشن کردن را راهی برای دوری از اهریمن می دانند و می گویند که دوران قدیم برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می‌شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند.

شهروندان کهگیلویه و بویراحمد در گذشته های دور اعتقاد داشتند روشن کردن آتش در دور هم نشینی این شب تحمل سرمای زمستان را بیشتر کرده و همدلی بیشتر می شود.

شاهنامه خوانی

شاهنامه خوانی گل سرسبد شب نشینی های گذشته های نه چندان دور همه فصول سال در این سرزمین معروف به دیار آریوبرزن بوده اما با تغییر سبک و سیاق زندگی که سال های اخیر پررنگ شده این آیین حماسی در بیشتر مناطق کهگیلویه و بویراحمد محدود به نخستین شب چله یا همان یلدا شده است .

شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی در شب چله به یاد روزگاران نه چندان دوری که شاهنامه برای آنان هم رسانه بود، هم معلم و مهمترین بهانه برای دورهمی ها بود دل به نوای شاهنامه خوانی به ویژه داستان هایی چون بیژن و منیژه ، رستم و سهراب و سیاوش می دهند.

یکی از سرداران بزرگ تاریخ ایران در زمان هخامنشیان آریوبرزن بود که در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران از سرزمین خود (کهگیلویه و بویراحمد) با شجاعت دفاع کرد و در این راه کشته شد.

وی که آخرین مدافع داریوش چهارم هخامنشی بود در یکی از تنگه های این استان کوهستانی، راه را بر سپاه اسکندر مقدونی بست و دلیرانه در برابر وی مقاومت کرد به همین دلیل استان کهگیلویه و بویراحمد را آریوبرزن می خوانند که این واژه هم نماد تاریخ کهن و هم شجاعت مردم کهگیلویه و بویراحمد است.